U bent hier

Waterliniepad 10 (slot): Fort Altena – Fort Steurgat (Werkendam)

Log in voor toegang tot de complete gegevens van deze wandeling.

Alle OHP'ers die op dit moment een betaald abonnement hebben, kunnen inloggen met hun gebruikersnaam en zelfgekozen wachtwoord.

Ben je al geregistreerd (heb je een account) en ingelogd? Dan is mogelijk je abonnement verlopen en hebben we de jaarlijkse bijdrage van 5 euro nog niet ontvangen. Betaal alsjeblieft je bijdrage en probeer het op een later tijdstijp nog een keer.

Ben je nog niet geregistreerd (heb je geen account) en wil je graag met ons meewandelen? Dan kun je je via deze website registreren. Gebruik hiervoor de link nieuw account aanmaken. Mocht je vragen hebben over Op Hoge Poten, neem dan  contact met ons op.

Ben je al geregistreerd, maar heb je nog geen wachtwoord gekozen voor onze website? Log dan eenmalig in met de gegevens / link die je per e-mail hebt gekregen. Daarin wordt je gevraagd om je eigen wachtwoord te kiezen.

Wandeldatum: 
zondag, 1 oktober, 2017
Afstand: 
20,8 km

Vandaag wederom een bijzondere dag. Om te beginnen de afsluiting van het waterliniepad (sinds 10 januari 2016 hebben we in 10 etappes ruim 190 km erop zitten). Maar wat mij betreft ook bijzonder omdat we door/langs de Noorwaardpolder lopen, een ontpolderingsproject om de rivier de ruimte te geven. Hierdoor wordt de veiligheid in het benedenrivierengebied vergroot, het rivierwater stroomt bij hoogwater de Noordwaard in bij laag water weer uit. We gaan het zien.

Het vertrek is relatief vroeg en hangt samen met de bus vanuit Breda, op dat moment geldt op zondag een 2 uurs dienst en 2 uur later is nog minder aantrekkelijk.

Na verzamelen op de bushalte Tol Oost stiefelen we naar Fort Altena waar we de dag beginnen met een (en helaas enige) horecastop. Fort Altena (of ook wel Fort aan de Uppese dijk) is in 1847 gebouwd als een ronde aarden redoute. Na een periode van ombouw tussen 1847 en 1850 waarin de huidige stenen torenfort (met diameter van 28 m) werd opgetrokken kreeg het ook een gracht en ophaalbrug. Tijdens een volgende verbouwing tussen 1878 en 1880 werden aan weerzijden van het torenfort kazernes gebouwd en kreeg het zijn huidige langgerekte vorm. Maar..... door de introductie van de brisantgranaat in 1885 , maakte gemetselde forten in een klap verouderd. De brisantgranaat, ontwikkeld in de Krupp fabriek te Essen, had een inslag die minstens 15 keer de slagkracht had van de beste voorganger en sloeg bij het Nederlandse Ministerie van Oorlog in als een spreekwoordelijke bom. Het dwong tot nieuwe verdedigingstactieken en in plaats van het geschut te bundelen op forten moest het juist worden verspreid. Besloten werd de forten niet weer te verbeteren en in plaats daarvan werd gekozen voor de ontwikkeling van een mobiel leger en de forten werden infanteriesteunpunten.

Na de koffie met lekkers passeren we al snel een poldermolen, de Vervoorne molen, gebouwd begin 18e eeuw om de Vervoornepolder te bemalen. We komen vervolgens langs de Witdammen, een lange strook griendhout ofwel een vochtige akker waarop wilgenhout wordt verbouwd. Grienden werden tot 1960 op grote schaal geëxploiteerd (dunne takken waren geschikt voor manden, zwaardere takken voor gereedschapsstelen), na 1960 nam de vraag naar grienhout af. Maar sinds 2010 staan Grienden weer in de belangstelling maar dan als product voor biobrandstof.

We komen langs het ‘werk aan de Bakkerskil (gebouwd in 1877 – 1879) die mede tot doel was om de inundatiewaaiersluis, de Papsluis, uit 1815 te beschermen. Onderwijl bevinden we ons op de rand van de Biesbosch, een gebied dat ontstond na de Sint Elizabethsvloed in de 15e eeuw. De daardoor ontstane getijden en de aanwezigheid van zout en zoet water plus de geringe toegankelijkheid van het gebied maken het tot een bijzonder natuurgebied met een verscheidenheid aan riviertjes, kreken, zandplaten en grienden. Een deel van de Biesbosch (waar we nadat we met een brug het Bakkerskil zijn overgestoken) is ingepolderd en als landbouwgrond in gebruik. Het gebied (ook wel Oostwaard) wordt wel doorsneden door verschillende kreken of killen zoals de Bruine Kil en het Steurgat.

Met een klein pontje steken we het Steurgat over. Het Steurgat vormt de scheiding tussen de Noordwaard en de Oostwaard van de Biesbosch. Grote delen van deze Noordwaard zijn teruggegeven aan de natuur in het kader van ‘Ruimte voor de rivier’. Het is een gebied van ca 4.450 hectare en werd in vijf jaar tijd gewijzigd van een binnendijks- naar een buitendijks gebied. In het midden is een doorstroomgebied ontstaan om bij hoogwater de doorstroom van grote hoeveelheden rivierwater naar zee mogelijk te maken. Daarvoor zijn in- en uitstroomopeningen gemaakt door dijken gedeeltelijk af te graven.

Met een grote boog lopen we dwars door dit nieuwe natuurgebied en stuiten na enige kilometers op de bandijk en de Nieuwe Merwede. Aan de voet van de bandijk lopen we pal langs de Nieuwe Merwede en zien dan de in- en uitstroomopeningen om het rivierwater de ruimte te geven. Dan stuiten we op het sluitstuk van de nieuwe Hollandse Waterlinie, fort aan het Steurgat. Dit zuidelijkste fort van de Waterlinie is pas in een latere fase gebouwd (1881-1882) en had tot doel de dijk langs de Merwede af te sluiten en deze en de Biesbosch onder controle te houden. Het fort is rond 2000 omgevormd tot .....wooncomplex.

We lopen na een korte pauze door naar Werkendam, zoals de naam al doet vermoeden, de dam in de rivier De Werken (Werken heeft mogelijk betrekking op vlechtwerk van wilgentenen). De afdamming vond rond 1230 plaats als onderdeel van de grote waterbouwkundige werken in de Grote of Zuid Hollandse Waard. Of we tijd hebben om een blik te werpen in Werkendam is afhankelijk van hoe snel we gelopen hebben. In Werkendam is het de bedoeling dat we met de watertaxi naar Gorinchem varen (rond 17.15 uur). Let op, kosten zijn € 9,00 per persoon. In Gorinchem is de keuze om het waterliniepad af te ronden met een drankje en voor de diehards eveneens met een maaltijd. Voor diegenen die meteen naar huis willen (maar ook voor de blijvers), het is een krappe 1,3 km naar het Station vanwaar het of naar Dordrecht of naar Geldermalsen gaat.

Wil je alvast een indruk van de route hebben, klik dan hier.